معرفی استان مازندران

29 / تير/ 1400

 طبیعت مازندران

استان مازندران از امكانات و جاذبه هاي طبيعي و فرهنگي فراواني در توسعه صنعت گردشكري و مبادلات فرهنگي در سطح منطقه اي و ملي برخوردار است . با توجه به اهميت اكوتوريسم در صنعت جهانگردي جهان ، مازندران را به دليل موقعيت طبيعي و جغرافيايي بايد در بخش طبيعت گردي جزء استانهاي برتر كشور به حساب آورد . وجود درياي خزر با ساحل منحصر به فرد به همراه ۱۲ پارك جنگلي ، ۹ پارك ملي و منطقه حيات وحش ، ۱۲ آبشار مهم ، ۱۰ درياچه و صد ها رودخانه ، آبهاي معدني ، ۴ تالاب ، ۱۸ ييلاق با آب و هواي عالي و بيش از ۱۷۰ اثر تاريخي و ملي ثبت شده ، اين استان را به عنوان يكي از مهمترين نقاط گردشگري ايران به ميزبان دوازده ميليون گردشگر داخلي و بيش از يكصد هزار نفر توريست خارجي در طول سال بدل ساخته اند .
بيش از ۳۰۰ واحد پذيرايي بين راهي ، ۶۲ هتل و متل ۳۰ ميهمان پذير ، مجتمع هاي تفريحي و توريستي ، ويلاهاي خصوصي استيجاري بخشي از محصولات جهانگردي را به ميهمانان عرضه كرده و حدود ۱۰۰ دفتر خدمات مسافرتي و جهانگردي نيز كار برنامه ريزي گشت ها و تورها را به عهده داشته و راهنمايان متخصص و آموزش ديده نيز آماده همراهي و هدايت ميهمانان مي باشند.
قله دماوند بام ايران با شهرتي جهاني يكي از منحصر بفرد ترين جاذبه هاي طبيعي ايران بشمار مي رود و در ۹۰ كيلومتري شمال شرقي تهران و ۷۵ كيلومتري جنوب غربي شهر آمل در البرز مركزي و بخش لاريجان قرار دارد و جاده توريستي هراز كه تهران را به مازندران متصل مي سازد از نزديكي آن عبور مي كند . قله دماوند پا به پاي ايران زمين از گذشته هاي دور تا به امروز جزء جدايي ناپذير فرهنگ و افتخارات ايرانيان و مازندرانيها بوده است . اين قله داراي ويژگيهايي است كه آن را از ۳۰۰ قله مرتفع ديگر خاورميانه متمايز نموده و جزو قلل منفرد و مخروطي شكل جهان است و با ۵۶۷۱ متر ارتفاي دومين قله مخروطي جهان بشمار مي رورد .
از جمله زيباترين چشم انداز فرهنگي و طبيعي كشور پارك جنگلي و تاريخي عباس آباد مي باشد كه در ۹ كيلومتري جنوب شرقي بهشهر واقع شده است . درياچه پارك به وسعت ۱۰ هكتار با عمارت ميان آن از جمله شاهكارهاي دوران صفوي است اين عمارت از سنگ و آجر بنا گرديده و در زمان آبگيري درياچه كاملا به زير آب مي رود و فقط سقف آن همراه با اشجار و درختچه هاي كوتاه قد نمايان است و بقيه عمارت كه بالغ بر ۱۰ متر است به زير آب مي رود و بتدريج با كاهش سطح آب نمايان مي شود . دو برج نگهباني آجري و بناهاي فراوان ديگر در فضاي پارك بر جاي مانده كه همگي مربوط به دوران شاه عباس صفوي مي باشند .
شهر زيباي رامسر به عنوان عروس شهرهاي مازندران معروف است و با داشتن هتل هاي قديم و جديد ، مجموعه موزه تماشاگر خزر ، آبهاي گرم معدني ، سواحل زيباي دريا ،
پارك جنگلي صفارود صاحب شهرت فراوان در بين جهانگردان داخلي و خارجي است
 

فهرست جاذبه هاي مهم گردشگري با ذكر فاصله از مركز شهرستان

 

فاصله	جاذبه	شهرستان
75 كيلومتر	قلعه دماوند	آمل
100 كيلومتر	دره و درياچه سدلار
72 كيلومتر	آبگرم لاريجان
65 كيلومتر	آبشار شاهاندشت
60 كيلومتر	آب گرم بائيجان
80كيلومتر	آب اسك
12 كيلومتر	امام زاده عبدالله
15 كيلومتر	روستاي بليران
60 كيلومتر	شكل شاه ( جاده هراز )
مركز شهر	پل دروازه چشمه
مركز شهر	مشهد مير بزرگ
مركز شهر	امامزاده ابراهيم
مركز شهر	شمس آل رسول
20 كيلومتر	پارك جنگلي ميرزا كوچك خان
مركز شهر	پارك دهكده طلايي
25 كيلومتر	تكيه مقري كلا	بابل
80  كيلومتر	شيخ موسي
40  كيلومتر	آبگرم معدني  وروستاي آرزو
مركز شهر	پل محمدحسن خان
مركز شهر	بقعه درويش فخرالدين
مركز شهر	گنجينه تاريخي
مركز شهر	پيرعلم
مركز شهر	پارك واسكله قايقراني	بابلسر
مركز شهر	بقعه امامزاده ابراهيم
مركز شهر	سواحل دريا
9 كيلومتر	پارك جنگلي صفارود	رامسر
27 كيلومتر	جواهرده
6 كيلومتر	قله ماركو
30 كيلومتر	جنگل دال خاني
60 كيلومتر	قله سيالان	تنکابن
45 كيلومتر	دشت درياسر
45 كيلومتر	دوهزار
60 كيلومتر	سه هزار
33 كيلومتر	آب گرم فلك ده
8 كيلومتر	آبشار فرهاد جوي
35 كيلومتر	غار دانيال
18 كيلومتر	پارك جنگلي چال دره
28 كيلومتر	درياسر
25 كيلومتر	خشكه داران
43 كيلومتر	درياچه ولشت	چالوس
5 كيلومتر	پارك جنگلي  فين
12 كيلومتر	تله كابين نمك آبرود
	ييلاق كلاردشت
	كاخ چايخوران
80 كيلومتر	كندلوس	نوشهر
80 كيلومتر	درياچه خضر نبي
60 كيلومتر	ديوچشمه
30 كيلومتر	پارك جنگلي سيسنگان
5 كيلومتر	پارك جنگلي	نور
11 كيلومتر	آبشار آب پري
150 كيلومتر	يوش
40 كيلومتر	لاويج
20 كيلومتر	بقعه آقاشاه بالوزاهد
145 كيلومتر	قلعه پولاد بلده
145 كيلومتر	بقعه سلطان احمد
15 كيلومتر	پارك جنگلي كشيل
4كيلومتر	چشمه هزارون	قائمشهر
7كيلومتر	پارك جنگلي تلار
38كيلومتر	تكيه كردكلا
17كيلومتر	امامزاده سيد صالح
	سواحل چيكرود	جویبار
	پل تاريخي آزان
45 كيلومتر	سدسليمان تنگه	ساری
45 كيلومتر	خزرآباد
3كيلومتر	پارك چنگلي شهيد زارع
35كيلومتر	پارك حيات وحش دشت ناز
10كيلومتر	پناهگاه حيات وحش سمسكنده
مركز شهر	بقعه امامزاده عباس
مركز شهر	خانه قديمي كلبادي
مركز شهر	آب انبارنو
35كيلومتر	استخر پشت	نکاء
12كيلومتر	قرمرض
9كيلومتر	عباس آباد	بهشهر
12كيلومتر	تالاب ميانكاله
35كيلومتر	زاغمرز
3كيلومتر	سنگ نو
43كيلومتر	توسكا چشمه
2كيلومتر	غار باستاني هوتو
مركز شهر	باغ و امارت چهل ستون
مركز شهر	پارك ملت

 گردشگری

با توجه به اهميت اكوتوريسم در صنعت جهانگردي جهان ، مازندران را به دليل موقعيت طبيعي و جغرافيايي بايد در بخش طبيعت گردي جزء استانهاي برتر كشور به حساب آورد . وجود درياي خزر با ساحل منحصر به فرد به همراه 12 پارك جنگلي ، 9 پارك ملي و منطقه حيات وحش ، 12 آبشار مهم ، 10 درياچه و صد ها رودخانه ، آبهاي معدني ، 4 تالاب ، 18 ييلاق با آب و هواي عالي و بيش از 170 اثر تاريخي و ملي ثبت شده ، اين استان را به عنوان يكي از مهمترين نقاط گردشگري ايران به ميزبان دوازده ميليون گردشگر داخلي و بيش از يكصد هزار نفر توريست خارجي در طول سال بدل ساخته اند .
بيش از 300 واحد پذيرايي بين راهي ، 62 هتل و متل 30 ميهمان پذير ، مجتمع هاي تفريحي و توريستي ، ويلاهاي خصوصي استيجاري بخشي از محصولات جهانگردي را به ميهمانان عرضه كرده و حدود 100 دفتر خدمات مسافرتي و جهانگردي نيز كار برنامه ريزي گشت ها و تورها را به عهده داشته و راهنمايان متخصص و آموزش ديده نيز آماده همراهي و هدايت ميهمانان مي باشند.
قله دماوند بام ايران با شهرتي جهاني يكي از منحصر بفرد ترين جاذبه هاي طبيعي ايران بشمار مي رود و در 90 كيلومتري شمال شرقي تهران و 75 كيلومتري جنوب غربي شهر آمل در البرز مركزي و بخش لاريجان قرار دارد و جاده توريستي هراز كه تهران را به مازندران متصل مي سازد از نزديكي آن عبور مي كند . قله دماوند پا به پاي ايران زمين از گذشته هاي دور تا به امروز جزء جدايي ناپذير فرهنگ و افتخارات ايرانيان و مازندرانيها بوده است . اين قله داراي ويژگيهايي است كه آن را از 300 قله مرتفع ديگر خاورميانه متمايز نموده و جزو قلل منفرد و مخروطي شكل جهان است و با 5671 متر ارتفاي دومين قله مخروطي جهان بشمار مي رورد .
از جمله زيباترين چشم انداز فرهنگي و طبيعي كشور پارك جنگلي و تاريخي عباس آباد مي باشد كه در 9 كيلومتري جنوب شرقي بهشهر واقع شده است . درياچه پارك به وسعت 10 هكتار با عمارت ميان آن از جمله شاهكارهاي دوران صفوي است اين عمارت از سنگ و آجر بنا گرديده و در زمان آبگيري درياچه كاملا به زير آب مي رود و فقط سقف آن همراه با اشجار و درختچه هاي كوتاه قد نمايان است و بقيه عمارت كه بالغ بر 10 متر است به زير آب مي رود و بتدريج با كاهش سطح آب نمايان مي شود . دو برج نگهباني آجري و بناهاي فراوان ديگر در فضاي پارك بر جاي مانده كه همگي مربوط به دوران شاه عباس صفوي مي باشند .
شهر زيباي رامسر به عنوان عروس شهرهاي مازندران معروف است و با داشتن هتل هاي قديم و جديد ، مجموعه موزه تماشاگر خزر ، آبهاي گرم معدني ، سواحل زيباي دريا ، پارك جنگلي صفارود صاحب شهرت فراوان در بين جهانگردان داخلي و خارجي است .
 

 صنعت گردشگري

 

استان مازندران به لحاظ موقعيت طبيعي و جغرافيايي در بخش طبيعت گردي جزء استانهاي برتر و قطب گردشگري كشور محسوب مي گردد. نزديك به 12 ميليون نفر گردشگر داخلي و دهها هزار توريست خارجي هر ساله به منظور گذراندن اوقات فراغت از اين استان ديدن مي كنند. وجود درياي مازندران (كاسپين ) با ساحل زيبا و مناسب بهمراه برخورداري از دامنه ها (و پاركهاي) جنگلي و كوهستاني ، وجود قله دماوند با 5670 متر ارتفاع معروف به بام ايران ، غارها، آبشارها ، رودخانه ها ، آبهاي متعدد سرد و گرم معدنی، چشمه ها، تالاب ها به ویژه شبه جزیره میانکاله در بهشهر بیش از 800  آثار تاریخی شناسایی شده نظیر مجموعه تاریخی شهرهای آمل، چالوس و ساری، این استان را به مجموعه ای متنوع براي استفاده گردشگران با انگيزه مختلف بدل نموده است. نزديك به يكصد واحد اقامتي شامل هتل ، متل ، هتل آپارتمان ، مهمانپذير و مجتمع تفريحي ساحلي ، جنگلي و كوهستاني همراه با دهها آژانس خدمات مسافرتي و جهانگردي خدمات لازم را به گردشگران ارايه مي كنند. بنیاد علمی  مهندس حریری بابل و موزه هاي: شهر بابل ، مجموعه فرهنگي كندلوس كجور نوشهر ، موزه تاريخ طبيعي خشكه داران در مسير جاده اصلي تنكابن - چالوس ، تماشاگه خزر كاخ رامسر و 000 امكانات بازديد بيشماری را برای بازديد گردشگران داخلي و خارجي فراهم آورده است



جاذبه هاي طبيعي: علاوه بر سواحل دريا ، مناطق جلگه اي سبز ، دامنه جنگلي و كوهستاني بسيار زيبا به طول 338 كيلومتر از شرق به غرب ، سایر جاذبه هاي طبيعي آن  بشرح زير است:

ـ شبه جزيره ميانكاله : يكي از 18 منطقه بيو سفري كره زمين در بهشهر ، تا خليج گرگان ( آشوراده) ادامه دارد.
ـ پناهگاه حيات وحش : ميانكاله ، سمسكنده ، دشت ناز و دودانگه  و چهار دانگه در ساري و سياه بيشه در آمل
ـ درياچه ها: ولشت كلاردشت (چالوس) ، خضرنبي (نوشهر) ، شورمست (سوادكوه) ، سدلار(آمل)

- رودخانه ها : چالوس ، تجن ساري ، سجاد رود و بابل رود(بابل) ، هراز در آمل ،سرداب رود چالوس و چشمه کيله تنکابن
ـ آب معدني : آبهاي گرم روستاهاي آبگرم، اسك و استراباكوه (بائيجان ) در لاريجان آمل در مسير جاده هراز ، رامسر و سادات محله (رامسر) و آب سرد معدني  آمولو (آمل)

ـ غارها : دانيال (سوادكوه) ، اسك (لاريجان آمل) و هوتو در (بهشهر)
ـ پاركهاي جنگلي : سي سنگان (نوشهر) و نور از بزرگترين و مهمترين پاركهاي جنگلي استان و كشور هستند.
ـ جاده هاي توريستي: چالوس ، هراز ، فيروزكوه و سه خط طلاي راه آهن سوادكوه ( و پل ورسك)
استان با جاذبه هاي فراوان طبيعي و تاريخي و وجود دهها هتل و مهمان پذير و تأسيسات بين راهي متعدد ، شرايط بسيار مناسبي را براي ورود 12ميليون گردشگر داخلي و خارجي به  مازندران(علاوه بر جمعيت ساكن نزديك به 3 ميليون نفر)فراهم آورده است

معرفی عمومی استان مازندران

 

استان مازندران در شمال كشور جمهوري اسلامي ايران و با وسعتي معادل4 /23756 كيلومتر مربع حدود 46/1 درصد از مساحت كشور را در بر داشته و هجدهمين استان از اين حيث در كشور محسوب مي گردد .

استان مازندران در شمال كشور جمهوري اسلامي ايران و با وسعتي معادل4 /23756 كيلومتر مربع حدود 46/1 درصد از مساحت كشور را در بر داشته و هجدهمين استان از اين حيث در كشور محسوب مي گردد . درياي خزر درشمال ، استانهاي تهران و سمنان در جنوب و استانهاي گيلان و گلستان به ترتيب در غرب و شرق استان قرار دارند .

مازندران بر اساس آخرين تقسيمات كشوري داراي 19شهرستان به نامهاي آمل ، بابل ، بابلسر ، بهشهر ، تنكابن ، جويبار ، چالوس ، رامسر ، ساري ، سوادكوه ، قائمشهر ، گلوگاه ، محمود آباد ، نكا ، نور ، نوشهر، فريدونكنار ، عباس آباد و مياندرود ، 56 شهر ،
49 بخش ، 113 دهستان و 3697  آبادي می باشد .
آب و هواي مازندران ، معتدل و مرطوب ( معروف به معتدل خزري ) است . امتداد كوههاي البرز در
جنوب ، نزديكي به دريا و پوشش گياهي از دلايل اصلي تعديل آب و هواي اين منطقه است .
از لحاظ طبيعي مازندران به سه قسمت اصلي كوهستاني در جنوب ، ميان بند در وسط و جلگه اي در شمال تقسيم مي شود . شيب ناهمواريهاي آن از غرب به شرق به موازات درياي خزر است . رشته كوه البرز با رودهاي كوچك و بزرگي كه درامتداد شمالي – جنوبي آن جريان دارند به سه منطقه غربي ، مركزي و شرقي تقسيم شده است .
بر اساس سرشماري سال 1385 ، جمعيت استان مازندران بالغ بر 2920657 نفر مي باشد كه تقريبا
13/4 درصد جمعيت كل كشور را تشكيل مي دهد . از اين تعداد 50/2درصد را مردان و 49/8درصد را آن را زنان تشكيل مي دهند .
اهالي مازندران به زبانهاي فارسي و گويش مازندراني تكلم مي كنند . گويش مازندراني كه بازمانده زبان ايرانيان قديم
( پارسي ميانه ) است تقريبا در همه جاي استان متداول است . مازندراني ها خود را گيلك و زبان خود را گيلكي
مي نامند . در این استان 99/7درصد جمعیت آن را مسلمانان شیعه تشکیل می دهند . 
بررسي وضعيت نيروي انساني و اشتغال استان نشان مي دهد از کل جمعیت استان 1014764 نفر ( معادل 34/7درصد ) از لحاظ اقتصادی فعال بوده و بطور تقریبی از هر 8/2 نفر جمعیت استان تنها یک نفر فعال و یا در جستجوی کار بوده است . نرخ بیکاری استان  84/10 و نرخ اشتغال 89/14درصد بوده است .
در سال 1385 جمعيت شش ساله و بالاتر استان ، 2692984 نفر بوده كه از اين تعداد 2289886 نفر باسواد ( معادل 85/01 درصد ) و مابقي بي سواد بوده است . نرخ باسوادي در مناطق شهري و روستایی به ترتيب 90/05 و 79/30درصد بوده است.

آب و هوا
 

سلسله مياني البرز همچون سدي رفيع ، در امتداد شرق به غرب ، استانهاي شمالي كشور از جمله مازندران را به قسمت جلگه اي و كوهستاني تقسيم و آن را از قسمت داخلي ايران جدا مي سازد. آب و هواي مازندران با توجه به وجود دريا، جنگل و كوهستان به نواحي معتدل مرطوب جلگه اي ، معتدل كوهپايه اي و سرد كوهستاني (در ارتفاعات بالاي 3000 متر) دسته بندي مي شود كه جمعيت غالب استان در اراضي جلگه اي آن ساكن مي باشند

بررسي ميانگين پارامترهاي هواشناسي ايستگاههای سپنوپتيك مناطق جلگه اي غرب تا شرق استان ، در دوره بلند مدت آماري 23 (و قائمشهر 17) ساله منتهي به سال 1381 نشان مي دهد كه، مجموع بارندگي سالانه شهرهاي غرب استان رامسر (1152) و نوشهر (1307) ميلي متر بيشترين مقدار ، مناطق مياني بابلسر (928) و قائمشهر (715)، و بهشهر با (578) ميلي متر در شرق استان كمترين مقدار را دارند 000 ميزان ساعت روزهاي آفتابي در بين 5 شهر فوق ، بابلسر با 46% اوقات روز معادل (2050) ساعت بيشترين ميزان ، رامسر(1613) بهمراه بهشهر( 1797) ساعت از كمترين مقدار برخوردارند000حداكثر (و حداقل) مطلق درجه حرارت روزانه اين پنج شهر  در طول دوره مذكور ، بين 35 تا 40 (و 6 ـ تا 3ـ) درجه  سانتي گراد ، اما ميانگين هاي : حداكثر ، متوسط و حداقل درجه حرارت سالانه پنج شهر فوق نزديك بهم ، به ترتيب 3/20 ، 5/16 و 6/12 درجه سانتي گراد برآورد شده است. ميانگين رطوبت مطلق اين شهرها از حداقل 7 تا حداكثر 100 درصد در نوسان بوده است. اما ميانگين های : ارقام حداكثر ، متوسط و حداقل رطوبت نسبي سالانه پنج شهر فوق به ترتيب 95 ، 80 و 68 درصد را نشان مي دهد 000 حداكثرسرعت وزش باد شهرها از 24 تا 28 متر بر ثانيه در نوسان بوده است و حداكثر بارندگي در يك روز در طول دوره بلند مدت مذكور در رامسر بيشترين مقدار (328) ، نوشهر (305)
ميلي متر و كمترين مقدار مربوط به بابلسر با (200) ميلي متر مي باشد

منابع آبی مازندران
پتانسيل بالقوه آب استان (6/6) ميليارد متر مكعب است كه سهم هر يك ازمنابع آبهاي سطحي (9/4) و سفره هاي زيرزميني (7/1) ميليارد متر مكعب مي باشد. ضريب بهره برداري سالهاي اول دهه 1380 هـ . ش . براي آبهاي زيرزميني 60 تا 70 درصد ، اما آبهاي سطحي بالاي 50 درصد مي باشد. از بين 63 رودخانه مازندران ، رودخانه هراز بعنوان بزرگترين رودخانه منطقه مي باشد كه از وسط شهر آمل مي گذرد. رودخانه هاي تجن ساري ، تالار قائمشهر ، بابلرود در بابل ، چالوس در شهرستان چالوس و چشمه كيله در تنكابن پر آب ترين و با اهميت ترين آنها مي باشند. با احداث سد های در دست ساخت در آمل، بابل و نکاء و کانال انتقال آب غرب ، استان در آينده از ذخیره آبی مطمئن برای  کشاورزی برخوردار خواهد شد.
 

وجه تسميه نام مازندران

 

عده اي از مورخان و نويسندگان ، ريشه واژه مازندران را از كلمه ‹‹ ماز›› به معني‹‹ دژ›› مي دانند. در تاريخ آمده كه مردم به فرمان ‹‹ مازيار بن قارن ›› سردار معروف طبرستان ، براي جلوگيري از نفوذ اعراب در نقاط حساس اين منطقه به احداث دژ پرداختند و مازندران را به صورت (ماز + اندرآن) به معني ‹‹ دژ درآن›› مي شناختند. به گزارش ‹‹ ابن اسفنديار ›› مازندران در اصل ‹‹ موزاندرون›› يعني ولايت ‹‹ درون كوه موز ›› بوده است.
حجازي كناري مي نويسد : بعيد نيست كه مازندران ، محل سكونت آريايي هاي مهاجر، نام خود را از خداي خود ‹‹ ايندر›› گرفته باشد. در اين صورت مازندران از دو جزء ‹‹ ماز›› و ‹‹ ايندر›› تشكيل مي شود. ‹‹ ماز›› به صورتهاي مز ، لها ، مهي ، مزي  به معني بزرگ ، و ايندر ( Indar )، نيز نام خداي  آنان بود . مجموع اين دو جز ‹‹خداي بزرگ ›› و در تلفظ مازاندران يا مازندران ‹‹سرزمين خدايان ›› يا ‹‹ سرزمين خدا›› را افاده مي كند.

مازندران در گذر زمان

مطالعات باستان شناسي در غارهاي كمربند و هوتو در بهشهر ، زيست انساني در مازندران را به حدود 9500 پيش از ميلاد مي رساند . مازندران كنوني بخشي از سرزمين گسترده تري است كه در متون تاريخ از آن با نام   ‹‹فراشوراگر›› و ‹‹پتيسخوارگر›› ياد كرده اند. محققان ، مازندران و گيلان را به سبب همجواري و نيز به سبب اوضاع طبيعي و جغرافيايي مشابه ، عموماً با هم نام مي برند و همه مناطقي كه در جنوب درياي مازندران و ميان آذربايجان و خراسان قرار دارند را يك ناحيه مي دانند. از اين حدود در زمان هخامنشيان در كتيبه بيستون نام ‹‹ پتشواريش ››ضبط شده است. طبري ها و مردم تيره هاي ساكن اين ناحيه همواره به عنوان بهترين تير اندازان ، كمان داران ، فلاخن اندازان ، شمشيرزنان و زوبين اندازان در جنگ هاي شاهان هخامنشي با دولت هاي ديگر معرفي مي شوند. استرابن جغرافيا نويس يوناني اين محدوده را به صورت ‹‹ پرخواترس ›› نام مي برد. طبري ها (وساير تيره ها ) در جنگ داريوش سوم با اسكندر مقدوني در‹‹ گوگمل ›› حضور چشمگيري داشتند و مسئول نگاهباني شاهنشاه و خاندان او بودند. همينطور اسكندر فاتح ايران نتوانست از طريق جنگ طبرستان را تسخير كند.
 طبرستان به علت وضعيت خاص اقليمي از ايام باستان جايگاه و پايگاه اقوام خانواده هاي حاكم مختلف بود. نخستين كسي كه در نوشته هاي مورخان به عنوان حاكم شهرستان طبرستان از او ياد شده اتو فردات يا فرهاد پارتر است. طبرستان به علت نزديكي با سرزمين و دولت پارت تا انقراض اشكانيان عملاً زير استيلاي دولت اشكاني قرار داشت.
واژه مازندران كه از نظر جغرافيايي بخش بزرگي از طبرستان بوده است ، در حوالي سده هفتم هـ . ق .جانشين نام طبرستان شد. سلسله هاي مشهوري كه سرزمين مازندران را در اختيار داشتند، آل قارن 50 سال قبل از هجرت تا 224 هـ .ق ، شامل سلسله گاوباره ، پادوسپانان ، باونداسپهبدان ، آل وشمگير يا آل زيار ، اسپهبدان باوند مهمترين آنها بوده اند. طاهريان ، صفاريان ، سامانيان ،غزنويان ، تيموريان ، صفويان و سلسله قاجار نيز اين منطقه را به عنوان ايالتي از ايران  در اختيار داشتند . تاريخ نويسان ، يكي از افتخارات مهم مازندران را پذيرش مذهب شيعه بدون قدرت شمشير مي دانند. سادات حسني و حسيني از راه تبليغ دين و مذاهب تشيع توانستند در بين طبقات مردم اين سامان نفوذ و حاكميت داشته باشند كه مهمترين آنها حسن بن زيد(داعي كبير) ، ناصر كبير (ناصر الحق) و مير قوام الدين مرعشي (ميربزرگ) در آمل و سادات مرتضايي افراد شاخص آنها مي باشند. در قرن دوم هجري نيز نمايندگان خلفای اسلامی در اين منطقه حكمروايي مي كردند

زبان مردم

 

زبان مازندراني يا طبري يا تپوري از زبانهاي كهن ايراني است كه از شمال به درياي مازندران و از شرق تا گرگان و از جنوب تا منطقه شهمير زاد، سنگسر ، فيروزكوه ، دماوند، لواسانات و مناطق شمالي كوه امامزاده داود و طالقان تهران و از غرب به تنكابن و رامسر گسترش دارد. در حال حاضر جمعيتي حدود 3 ميليون نفر به زبان مازندراني صحبت مي كنند، و اشعار و سروده هاي اجتماعي ، عرفاني و مذهبي به اين زبان تدوين و سرائيده مي شود

مذهب در مازندران

ولايات شمالي ايران بطور احتمال در دوره اشكاني يا ساماني ، زردشتي شدند، حدود قرن دوم هـ . ق. مردم مازندران به دين مبين اسلام مشرف شدند. مازندراني ها در طول هزار سال اخير، مذهب زيديه چهار امامي ، اسماعيليه شش امامي در غرب مازندران و نهايتاً در دوره صفويه ، مذهب شيعه دوازده امامي را پذيرفتند

مشاهیر مازندران

محمدبن جريربن رستم السروي (ساروي) از شاگردان علي بن موسي الرضا ، محمدبن جريربن يزيد طبري الاملي ، شيخ ابوالعباس قصاب آملي عارف ، قاضي هجيم آملي عالم و شاعر ، اسپهبد مرزبان بن رستم بن شهريار بن شروين پريم صاحب كتاب مرزبان نامه به گويش طبري ، استاد علي پيروزه شاعر بارگاه عضدالدوله ديلمي ، ديواره وز ( مسته مرد ) شاعر طبري ، بهاءالدين محمد بن حسن بن اسفنديار كاتب صاحب كتاب تاريخ طبرستان، سيد ظهيرالدين بن سيد نصرالدين مرعشي مولف كتاب تاريخ طبرستان و رويان و مازندران ، محمدبن علي بن شهرآشوب ساروي از علماي شيعه ، ابوالحسن علي بن سهل بن زبان طبري طبيب معتصم و متوكل خلفاي عباسي كه محمدبن زكرياي رازي نزد او طب آموخت. محمدبن حسن آملي مشهور به اوليا الله صاحب كتاب تاريخ رويان ، اميرپازواري با مجموعه اشعار طبري و كتاب كنزالاسرار ، طالب آملي ملك الشعراي دربار جهانگيرامپراتور هندوستان ، ميرزا محمد تقي نوايي شاعر ، ميرزا علي قلي چلاوي آملي متخلص به اقبال شاعر ، حكيم ملاعلي نوري مازندراني فيلسوف وشاعر ، سيد نعمت الله لاريجاني متخلص به فكرت شاعر ، ميرزا مهدي ساروي متخلص به داوري شاعر ، ميرزا جعفر ارطه اي متخلص به غيبي ، مولانا اسمعيل مازندراني خواجوي صاحب شرح دعا الصباح ، شيخ محمدسعيد العلماء فقيه عالم ، حاج ميرزا حسين بن محمد تقي نوري مولف كتاب البدر المشعشع ، سلامت المرصاد ، طوفان مازندراني (شاعر،عارف و فقيه ) از فرزندان وي شيخ عبدالله حايري و از نوادگان وي دكتر زين العابدين رهنما ، سيد محمد علي معروف به داعي السلام اهل لاريجان اديب و شاعر كه ونديداد را از اوستا به فارسي ترجمه كرد ، ابراهيم خواجه نوري اهل نور صاحب كتابهاي تجديد عظمت ايران ، دكتر پرويز ناتل خان لري اهل نور اديب و شاعر ومترجم ، شيخ زين العابدين ولويي چهاردانگه اي ساروي از علما و فقها ، ابراهيم سعيدالعلماء لاريجاني اهل آمل عالم و فقيه ، عباس شايان صاحب كتابهاي تاريخ و جغرافياي مازندران و رجال مازندران ، محمدتقي صاحب اهل قائمشهر اديب و شاعر ، جواد فاضل اهل آمل عالم و فاضل داراي بيش از هفتاد جلد ترجمه و تاليف از جمله خطبه هاي پيغمبر ( ص) ، زين العابدين فروزش اديب، مرحوم شيخ فضل الله نوري مجتهد و مشروطه مشروعه خواه ، شيخ عبدالله مازندراني مجتهد مشروطه خواه ، دكترمنوچهر ستوده محقق نويسنده و مترجم ، دكترمحمدصادق كيا اديب و دانشمند ، ابوالفضل لساني نويسنده ، حشمت شاعر ، محمديوسف متخلص به حكيم پسر محمدحسين نوري شاعر ، خرم كجوري شاعر ، مهدي داوري ساروي شاعر ، محمدرضا رضايي شاعر ، سيدمحمد طاهري شهاب دانشمند و شاعر ، اسماعيل مهجوري صاحب كتاب تاريخ مازندران، فتح الله صفاري نويسنده كتاب شكوفه هايي از ادب مازندران ، فخرالدين سورتي چي شاعر و محقق ، غلامرضا كبيري شاعر، علي بابا عسكري نويسنده كتاب اشرف البلاد;علي اسفندياري متخلص به نيما يوشيج ،
 

--------------------------------

شهرستان ها

آمل

 

با 8/11 درصد جمعيت مازندران، در رده سوم مناطق جمعيتي قرار دارد. آمل از شهرهاي قديمي و تاريخي طبرستان است و نامش برگرفته از قوم جنگجو و نيرومند بنام آمردها يا آماردها است . باتوجه به اسناد تاريخي اين شهر حداقل از دوره ساساني تا دوره مغول پايتخت مازندران بود. مراكز ديدني آن عبارتند از: دخمه هاي سنگي (كافركلي) رينه ، راه باستاني تنگه بند بريده و تصوير حجاري شده شاه و ياران او برسنگ، كاروان سراي گمبوج، قلعه ملك بهمن، مسجد جامع، مسجد امام حسن عسگري، مسجد آقا عباس، بقعه متبركه سه سيد – بقعه متبركه ناصر الحق و شمس آل رسول ، امامزاده ابراهيم ، بقعه متبركه مير بزرگ ، پل دوازده چشمه ، امامزاده عبدا… و امامزاده قاسم ، سقانفارهاي زرين كلا و هندوكلا ، پارك های جنگلي ميرزا كوچك خان ، و ميرامامزاده عبدا... و سد لار (پلور) و آب معدني هاي منطقه لاريجان نيز از جاذبه هاي طبيعي اين منطقه ميباشند. موقعيت استراتژيك شهر آمل و رودخانه هراز، توسعه بخشهاي كشاورزي ، تجاری ، صنعتي و گردشگري  منطقه را در سالهاي اخير تسهيل نموده است . محصولات عمده كشاورزي آن ، برنج ، گل و گياه ، دانه هاي روغني كلزا و سبزيجات و علوفه مي باشد.
 

بابل

بابل یکی از شهرستان های استان مازندران است که با 1431 کیلومتر مربع مساحت ، در قسمت مرکزی استان واقع است .این شهرستان دارای 2 شهر به نام های بابل و امیر کلا و 3 بخش به اسامی بخش مرکزی ، بخش بند پی شرقی ، بند پی غربی و همچنین 10 دهستان است .

بابل یکی از شهرستان های استان مازندران است که با 1431 کیلومتر مربع مساحت ، در قسمت مرکزی استان واقع است .این شهرستان دارای 2 شهر به نام های بابل و امیر کلا و 3 بخش به اسامی بخش مرکزی ، بخش بند پی شرقی ، بند پی غربی و همچنین 10 دهستان است .

شهرستان بابل دارای 613 روستا و آبادی است . 6 دهستان در بخش مرکزی ، 2 دهستان در بخش بند پی شرقی و 2 دهستان نیز در بخش بند پی غربی استقرار یا فته اند.

تقسیمات سیاسی :

بخش مرکزی شهرستان به مرکزیت شهر بابل شامل دهستان های بابل کنار – فیضیه – گنج افروز – گتاب کاری پی لاله اباد و شهر امیر کلا .

بخش بند پی شرقی به مرکزیت گلوگاه و دهستان های سجاد رود و فیروزر جاه .

بخش بند پی غربی به مرکزیت خوش رود پی و دهستان های خوش رود و شهید و آباد .

شهرستان بابل از شمال به شهرستان بابلسر، از مشرق به شهرستان قائم شهر و سواد كوه، از جنوب به كوهپايه ها و دامنه هاي شمالي رشته كوه هاي البرز و از مغرب به شهرستان آمل محدود است.
بنا به روايات و نوشته هاي مورخان ، شهر بابل امروزي شهري بود نزديك دريا، پاك و مقدس و با توجه به نفوذ دين زردشت در دوران باستان بوميان آن را « مه ميترا» يا جايگاه ميتراي بزرگ، معبد يا آتشكده بزرگ ميترا مي ناميدند. در اواخر قرن سوم هجري مورخان اسلامي از مامطير به عنوان يكي از شهرهاي طبرستان نام برده اند. « مامطير» از نيمه دوم قرن هشتم هم زمان با فرمانروايي سادات مرعشي به « بارفروشده» و اواخر دوره صفوي به « بارفروش» تغيير يافت. در زمان صفويه عمارت هاي زيبايي در اين شهر ساخته شد. در سال 1311 به مناسبت مجاورت « بابل رود » كه در غرب اين شهر جريان دارد، « بابل » ناميده شد.

پيشينه تاريخي شهر بابل:

غالب پژوهشهاي انجام گرفته در ارتباط با تاريخ شهر بابل بر اين عقيده اند كه شهر بابل كنوني همان مه ميتراي باستاني است. قطعيت اين نظر به دلايلي اشتباه وجود دارد. پژوهشگراني كه هر دو شهر را يكي دانستند معتقدند مه ميترايي باستاني در بيست كيلومتري شهر بابل كنوني است و اينكه دو شهر با بيست كيلومتر فاصله را يكي بدانيم با توجه به ساختار و سازمان قضايي ويژه شمال كه پراكندگي سهام نقاط شهري توسط تا نسبتا بزرگ وجه مشخصه آن است امري نادرست خواهد بود . در مورد تشكيل گيري شهر بابل براي اولين بار در سال 881 هجري قمري ظهير الدين مر عشي در تاريخ رويان ، از دهي به نام بارفروش ده نام برده است . اين ده درهمين مكاني واقع بوده كه امروزه شهر بابل است لذا مي توان آنرا هسته اوليه بابل كنوني به حساب آورد .

مرآة البلدان (از كتب معتبر دوره قاجار) نيز بناي اوليه شهر بارفروش را در دوره صفويه مي داند كه با تاريخ فوق همخواني دارد زماني كه مرعشي از شهر بابل نام برد ، سلسله سادات مرعشي حاكم در مازندران آخرين سالهاي حكومت خود را در اين منطقه ميگذراند تا اينكه در سال 1006 ه.ق اخرين انها به طور كامل حكومت مازندران را به شاه عباس صفوي واگذار كرد .تا پيش از دوره صفوي بابل كنوني ،محل آب بندان كوچكي بود (كه پشت آن اسنخر مانندي شكل گرفته بود ) زارعان نواحي مجاور آنجا ‎آب مزارع خود را تقسيم مي كرده اند . اين سد در محله كنوني آستانه واقع بود .اطراف سد را جنگل و مزارع فرا گرفته بود و تپه اي نيز در آن قرار داشت كه سطح تپه مناسب براي فعاليت كشاورزي نبوده و بعنوان محل استراحت انبار ابزار و محصولات و خريد و فروش از آن استفاده مي شد و شهرها و روستاهاي اطراف را به هم پيوند مي داد . لذا هفته بازاري در آنجا تشكيل شد و ساكنان مناطق مجاور در روزهاي پنج شنبه كالاهاي بازار بر نياز خود را براي مبادله و فروش به اين بازار هفتكي مي آورند ، با شرايطي كه به لحاظ قضايي . فرهنگي پيش امد و وجود مقبره امازاده به نام قاسم ، اين مكان كم كم جمعيتي متراكم شد و دهي در همين محل با نام بار فروش شكل گرفت بنا بر اين هسته اوليه شهر بابل در محل آستانه و پنج شنبه بازار فعلي به وجود آمدند و علل شكل گيري آن عبارت بود از وجود سد و تپه، مركزيت كشاورزي ، قرار داشتن در محل تقاطع شهر ها و سپس شكل گيري . پنج شنبه بازار و امامزاده قاسم.

روند گسترش شهر :

دوره اول :
در اين دوره كه شامل سالهاي قرن هشتم هجري تا اول قاجاريه است ، هسته اوليه شهر شكل گرفته بود وتا اوخر قاجار ، به صورت حلقوي تكامل پيدا كرده است ، اين بافت از زيبايي هاي هنر و معماري منحصر بفردي برخوردار است . بافت جديد اين دوره از تعدادي محله و زير محله تشكيل شده است و داراي عناصر كالبدي شهري مهم است . آنچه در اين بافت مهم است آن ارتباط و انسجام كالبدي بين عناصر و فضاهاي شهري است .

دوره دوم :
اين دوره شامل سالهاي 1345-1300 است . در اين دوره كه از دوران حكومت رضاخان شروع مي گردد در شهر تغييراتي اساسي ايجاد شده ، بطوري كه اين تغييرات در فرهنگ و اقتصاد كالبد شهر تأثير گذاشته است . كالبد شهر از حالت سنتي و توسعه تدريجي خارج شده و انسجام و ارتباط مطلوب فضاهاي شهر و محلات شهر را از بين برده است . در اين دوره بناهايي متأثر از معماري قديم ايران و اروپاي باستان شكل گرفته كه داراي زيبايي و جلوه خاص است ، اين نوع معماري بوسيله متخصص آلماني مقيم شهر بابل در ساختمانهاي دولتي مانند شهرباني ، بابل ، شهرداري ، اداره پست ، آموزش و پرورش بكار گرفته شد . در اين دوره شهر بابل بصورت حلقوي رشد نموده و بر پيرامون حلقه اول شكل گرغته است .

دوره سوم :
شامل سالهاي 1355- 1345 است . در اين دوره اولين طرح جامع بابل تهيه گرديد . در اين طرح توسعه شهر بابل مطابق با استراتژي خاص تعين شده بود ، در اين دوره شهر بابل مطابق با روند توسعه پيشنهادي بصورت حلقوي – خطي رشد پيدا كرد كه شكل حلقوي آن در طول هسته اوليه شهر و گسترش خطي آن در امتداد رودخانه بابل رود بوده است .
دوره چهارم : اين دوره شامل سالهاي بعد از رخداد انقلاب اسلامي است . با توجه به شرايط خاص انقلابي و عدم تمركز سطوح تصميم گيري بر روي اجراي برنامه ها ، سيل عظيم مهاجران روستاي به شهر بابل را به همراه داشته است . اين مهاجرين در حاشيه شهر بويژه در جنوب ، جنوب شرقي و جنوب غربي بابل ساكن شدند كه بدنبال خود گسترش خودرو و پراكنده را در اطراف بابل بوجود آوردند .

ويژگيهاي كلي بافت قديم شهر :

اين بافت از كوچه هاي پيچ در پيچ و باريك تشكيل شده و شامل محله هاي قديمي شكل گرفته در اطراف بازار است . در اين بافت قطعات تفكيكي به طور نا منظم و به تبعيت از عوراض طبيعي زمين و حد مالكيت ها شكل گرفته است . فرم ساخت و سازها بسيار متنوع است . هر محله دارا ي مركزيتي است كه تكيه ، مسجد يا حسينيه اكثراً به همان نام در كنار ميدان مركزي دارد. ميادين فوق با يكمحور اصلي سراسر بهم متصل شده اند .كوچه هاي متعددي از اين محور منشعب گرديده و دسترسيواحد هاي مسكوني واقع در دل بافت را تامين مي نمايد.
از نگاهي ديگر به مجموعه شهر قديمي بابل از چند محله و زير محله تشكيل شده است . مجموعه مزبوردر مركز شهر قرار گرفته و عناصر گوناگون مانند مسجد، كاروانسرا، تيرچه و راسته بازار هاي گوناگون درآن ديده مي شود . به طور كلي سير شكل گيري بافت قديم بابل در امتداد محور اقتصادي فرهنگي كه از نظر سلطنتي شروع شده و از سبزه ميدانو بازار هاي اطراف مسجد جامع عبور كرده و راسته هاي بازار بين چهار شنبه پيش و چهار سوق و پنج شنبه بازار پشت سر ميگذاردو به ميدان كياكلاختم ميشود .
سازمان فضائي بافت قديم شهر بابل بر اساس پيوند ميان مراكز شهر از طريق گذرهاي اصلي و فرعي است . گذرهاي اصلي كه محلات و مراكز آنها را بهم پيوند مي دادند نامنظم است و در مسير گذرها ،عناصر كالبدي و فضاهاي شهري شكل گرفته است .

از جمله ويژگي هاي اساسي بافت قديم بابل عبارتند از :

1- همگني از نظر مذهب ، منزلت اجتماعي و اقتصادي و استفاده از امكانات مشترك
2- اهميت مراسم مذهبي و تجلي كالبدي اين اعتقادات بافت قديم بصورت ايجاد تكيه ، حسينيه و مسجد
3- استفاده از مصالح واقعاً بادوام
4- پويائي عناصر موجود به ويژه بازارهايي با عملكرد غايب شهري
5- ويژگيهاي معماري چون ،سيستم دروگري و تمايل به مركز در بناها ، استفاده از قومهاي متنوع و قرينه در نماي بيروني بنا ، استفاده از سردرهاي بسيار زيبا
6- قابليت دسترسي بالاي هر محله جهت رفع نيازهاي خدماتي و اجتماعي

افزايش بي رويه جمعيت بافت قديم و خروج ساكنين بومي بافت قديم توأم با نوسازي سريع و ناهماهنگي سبب ناهماهنگي فضائي و كالبدي در بافت قديم طي سالهاي اخير شده است .آثار تاريخي بافت بابل :

1- گنجينه بابل 2- بقعه امامزاده قاسم 3- مسجد جامع 4- مسجد محدثين ( مقبره شيخ كبير )
5- تكيه سرحمام 6- تكيه حصيرفروشان 7- تكيه مرادبيك 8- خانه اوصيا 9- خانه نجفي 10- حمام ميرزا يوسف

 

 

بازارها و قلعه‌های قدیمی

بابل ( بارفروش ) در قديم مركز خريد و فروش كالاهاي شهرهاي مختلف اطراف و مسير تجاري كالاهاي روسي بود رضاقلي ميرزا در مسافرت خود به خوارزم درباره بارفروش ( بابل ) مي نويسد : بافروش در قديم دهي بوده است و بارهايي كه با كشتي از حاجي ترخان به بندر مشهد سر مي آوردند به آن ديه حمل كرده و مي فروخته اند لهذا نام اين قريه بارفروش ده شد بتدريج جماعتي از تجار در آن ساكن شدند و آباد شد .
ابت ( Abbott ) كه در سال 1260 هجري قمري از بابل ديدن كرده است در مورد بازار شهر چنين مي نويسد : بازار اينجا خياباني صاف و مستقيم است نه فراواني نعمت دار د و نه زيبا ست چهارصد تا پانصد دكان دارد كه هفتاد دكان آن اجناس اروپايي و محلي مي فروشند تعداد تجار شهر بالغ بر 100 نفرند تجار اينجا نسبت به تاجران ساير شهرها كم مايه ترند ، 40 يا 50 تن ايشان اهميتي دارند 25 تن ايشان با تجار هشتر خان ارتباط دارند شهر داراي 12 كاروانسرا است.
بدليل اهميت تجاري كه بافروش از قديم داشته كاروانسراهاي متعددي در اين شهر ايجاد شد كه دفاتر تجاري و محل انبار برخي از كالاها در كاروانسراها ي مستقر در بازار بوده است كه متاسفانه در حال حاضر تعدادي از آنها از بين رفته است

 

بابلسر

 

با 0/6 درصد جمعيت استان در ساحل مازندران قرار دارد . بابلسر در گذشته بدليل مدفن امامزاده ابراهيم ابوجواد  برادر امام رضا ( ع ) به مشهد سر معروف بوده و در سال 1311 هـ . ش. به بابلسر تغيير نام يافت . از مراكز ديدني آن مي توان برج آرامگاهي امامزاده ابراهيم (ع)، دانشكده ادبيات (هتل قديم بابلسر) ، پل فلزي ، بناي شهرباني ، بناي بهداري و ميدان اصلي شهر را نام برد. بابلسر از شهرهاي مهم بندري، و توريستي و دانشگاهي مازندران با درجه صنعتي نسبتا مناسب و محوريت بخش كشاورزي مناطق روستايي است. رودخانه بابل رود در مركز شهر و ساحل بندري بابلسر، از مناطق پر جاذبه و ديدني استان و کشور مي باشد.

 

 

جویبار

با 6/2 درصد جمعيت مازندران تا چند سال گذشته از توابع شهرستان قائمشهر محسوب مي شده است. از مراكز ديدني آن ميتوان پل آجري آزان ، خشت پل و تكيه كردكلا را نام برد . جويبار مردمي سخت كوش دارد. بخش كشاورزي، وجه غالب اقتصاد منطقه است . توليد صنعتی ماشين آلات و تجهيزات كشاورزي رونق بالايي دارد قابليت هاي بالقوه منطقه بويژه در توسعه گردشگري و صنعتي، برجسته است.در صورت احداث جاده چهاربانده ساحلي بابلسر – جويبار – بهشهر و ارتباط مستقيم جويبار به در يا، منطقه در  كانون توجه برنامه ریزی منطقه ای جویبار، قائمشهر و سواد کوه قرار خواهد گرفت.

 

سواد کوه
با 4/2 درصد جمعيت مازندران ، در گذشته مقر حكومت اسپهبدان باوندي بوده و پادشاهان آنرا ملوك جبال مي ناميدند. جاذبه هاي تاريخي - فرهنگي اين منطقه : برج لاجيم ، پل شيرگاه ، پل ورسك و راه آهن سه خط طلا ، قلعه كنگلو ، غار اسپهبد خورشيد ، برج آرامگاهي آقا شاه بالو زاهد و كاروانسراي گدوك ميباشد. سوادكوه تنها شهرستان فاقد اراضي جلگه اي و كم جمعيت مازندران است. اما با وجود گسترش خدمات شهری در شيرگاه،زيراب و پل سفيدو برخورداری از معادن غني ذغال سنگ با مديريت شركت البرز مرکزی و تأسيس پرديس دانشگاه شهيد بهشتي زيراب و دانشگاه آزاد اسلامي در سواد کوه ، روند توسعه صنعتي و گردشگري آن نیز در سالهای اخیر فزاينده است.

نکا
با 7/3 درصد جمعيت مازندران در متون تاريخي آنرا نيكا، نيكاح و نكا ناميده اند كه به معني سرزمين و آبادي و يا جايگاه ناهيد است. نکاء مقر حكومت اسپهبدان طبرستان بوده است. جاذبه هاي تاريخي ، فرهنگي و طبيعي آن امامزاده عبدالله ، غار باستاني گميشان ( پيش از تاريخ ) ، چشمه آب معدني قرمرض مي باشد. با وجود کارخانه سیمان ، اسكله نفتي‌ و نيروگاه توليد برق نكاء در ساحل دريا ، وجود تنها سيلوي گندم مازندران ، و مجاورت با ساري مركز استان و بهشهر ، هم اكنون وجه غالب اقتصاد منطقه كشاورزي و اشتغال روستايي است. با ایجاد شهرک صنعتی در نکاء ، و راه اندازی کامل منطقه ویژه و مجتمع بندری امیر آباد ( بهشهر ) ، و قرار گرفتن در مسیر جاده تهران - ساری - مشهد ، توسعه این شهرستان در آینده روند مطلوبی پیدا خواهد کرد
 

بهشهر

شهرستان بهشهر دارای سه شهر به نامهای بهشهر ، گلوگاه و رستمکلا و دارای سه بخش به نامهای بخش مرکزی با دو دهستان ميانکاله و کوهستان ، بخش گلوگاه با دو دهستان کلباد و پنجهزاره ، بخش يانه سر با دو دهستان شهداء و عشرستاق 

 

وجه تسميه شهرستان ، شهر ها و بخشهای تابعه :

وجه تسميـه شهر بهشهر : مرکز شهرستـان در اين شهر قرار دارد ،    بهشهر در قديم خرگوران ، تميشه ، ثاميه و ... نام داشت و جزء ولايت اسپهبدان کبود جامه گان بود در زمان اسپهبدان کبود جامه به پنجهزاره و در اوايل صفويه به آسيابسر موسوم و در زمان شاه عباس اول به اشرف البلاد و خلاصه در سال 1316 هجری شمسی به بهشهر نامگذاری شد ، اوج شکوفايی بهشهر در زمان سلطنت شاه عباس اول بود که دليلش اين بود که خيرالنساء مرعشی مادر شاه عباس ، بهشهری بود ، از اينرو ايشان توجه خاصی به اين شهر داشته و کاخهای مجللی از جمله کاخ صفی آباد ، سد عباس آباد ، باغشاه و بنای چشمه عمارت و محلهای تاريخی ديگر به فرمان او در اين منطقه بنا گرديد. قبل از ورود آريايی ها به سرزمين ايران ، اقوامی بنام ديـو  يا ديـوان در اين ناحيـه زندگی مي کردند مطابق کاوشهای باستـان شناسی که از تپـه های شمال غرب بهشهر ( نزديک رستمکلا ) به عمل آمد يک قطعه هاون سنگ سفيد را کشف نموده و که به 2000 سال قبل از ميلاد بر می گردد ، يا اينکه غارهای هـوتـو و کمـر بنـد آثار حيات در دورانهای فرو ليتيک ( ميانه سنگی) 6000 تا 8000 سال قبل از ميلاد و نئـوليتيک ( پارينه ) سنگی را در محدوده بهشهر بيان دارد .

بهشهر در دوران ما قبل تاريخ

با توجه به اين مسئله که که تاريخ هر ملت مجموعه سرگذشت هاي افراد و اقوام آن ملت است . بايد قبول کرد که سرگذشت اقوامي که در مازندران مي زيستند جزئي از تاريخ کشور ما محسوب مي شود از جمله آن اقوام مردماني بودندکه از زمان هاي قبل از تاريخ در شهرستان بهشهر مي زيستند و به عقيده بعضي از محققين از جمله بنياد گذاران تمدن بشري شناخته شده اند .

بهشهر در قرون باستان (هخامنشيان)

هنگام جهان گشايي و کشور گشايي کوروش کبير چندين هزار در فتح بابل در سال 539ق.م 20 هزار پياده و 4هزار سواره جريک سواره و پياده از مردم تبري و مردمي در سپاه او بودند و همچنين در جنگهاي بين ايران و يونان در زمان خشايار شاه بطوريکه هردوت مورخ يوناني مينويسد دسته اي از جوانان و چريک هاي مردمي و تبري با ساز و برگ هاي آراسته از کمان از چوب خيزران و پوشش هاي خيره کننده به سپهسالاري آريا همراه شاهنشاه ايران بودند .

در حمله اسکندر مقدوني و در جنگ گوگمل وظيفه بزرگي را در دست داشته و نگهباني داريوش سوم و خاندان سلطنتي ايران بعهده دلاوران مردي و تبري بوده و بحدي که بلندي قامت ودلاوري آنان جلب توجه يونانيها را مي کرد مذهب آنان پس از ظهور دين زرتشت يکتا پرستي شده که تا قرن سوم و چهارم  بعد از کوهستاننات مازندران از جمله هزار جريب استوار است .

 

بهشهر در دوره اشکانيان

وضع حکومت مازندران از جمله شهرستان بهشهر فعلي در دوره اشکانيان تاريک است. و گمان ميرود بازماندگان فرهاد (فراتات و ساتراپ ) دوره اسکندر يکي پس از ديگري حکومت آنجا را در دست داشته اند . ولي طبق تحقيقات دانشمند فقيد آقاي طاهري شهاب سارويي در تاريخ کبود جامگان در عصر اشکانيان ذکر کرده اند که منطقه کوهستاني از جمله هزار جريب به سبب نزديک بودن به پايتخت دوم اشکانيان شهر صددروازه نزديک دامغان کنوني مورد توجه پادشاهان اشکاني براي شکار وتفريح حتي به مدت 6ماه در اين منطقه به سر مي بردند و به واسطه معاشرت و آميزش مردها وتبريها با پادشاههاي احتمال اخلاق و زبان آنها تغييراتي حاصل شده باشد .

بهشهر در دوره ساسانيان

در اين زمان آنچه مسلم است حکومت شرقي مازندران ( شهرستان فعلي بهشهر چه جلگه چه هزار جريب) با خانواده کشنسف بوده است اين خاندان تا سال 528 م در مازندران حکومت داشته اند و در اين سال چون حکومت طبرستان بفرمان قباد (487-531 ) ساساني به پسر بزرگش کاوس که يکي از سر سپردگان و طرفداران سر سخت مزدک بود ظاهرا برچيده شد و کيوس رسما پادشاه طبرستان گرديد و پايتخت او هزار جريب و کياسر بود .

از کيوس فرزندي ماند به نام شاهپور که در نزد عمويش انو شيروان بسيار عزيز بود و در دربار مي زيست و پس از مرگ انو شيروان به طبرستان رفته و در اتشگاه کوسان (کوهستان امروزه غرب بهشهر ) و يا در اتشکده پيرامون کياسر دشت هزار جريب بهسر برده و مردم طبرستان علاقه زيادي به او پيدا کردند .

هنگام حمله اعراب به ايران و فرار يزدگرد سوم به خراسان به مازندران آمده و مثل پدر در اتشکده کوسان بهشهر (مغرب بهشهر ) معتکف شد و به عبارت مشغول گرديد .

 

سابقه تاريخي بهشهر بعد از اسلام

بطور کلي ناحيه جنوبي درياي مازندران از گذشته بسيار دور از اهميت سياسي تاريخي و نظامي فوق العاده بر خوردار بوده است ، بررسي و کاوشهايي که در سواحل درياي خزر در مکان هايي مانند غار هوتو و  غار کمربند انجام گرفته است قدمت اين دوره را به دوره غارنشيني بشر رسانده است . تحقيقات ديگر مويد اينست که در ادوار باستاني اين منطقه يکي از حوزه هاي مهم تمدن قبل و بعد از تاريخ ايران بوده است ، تحقيقات بعمل آمده از متون تاريخي نشان مي دهد که در اواسط قرن سوم هجري قمري دين اسلام در شکل علويان در اين ناحيه نفوذ يافته است .

در سال 250 هـ عموم مازندرانيها باتفاق بهشهر با راهنمايي داعي کبير علوي ، اجنبي ها را از بهشهر خارج ساختند .

در سال 617 مغولان براي دستگيري سلطان محمد خوارزمشاه به مازندران و بهشهر يورش برده به قتل و غارت عمومي پرداختند .

در سال 794 امير تيمور گورکاني براي سلطه به مازندران و بهشهر سلسله مرعشي ها را منقرض کرد و به قتل و غارت پرداخت .

در سال 872–867 سادات بابلکاني در بهشهر کنوني که در آن زمان به نام "طاحونه سر " مي خواندند ، استيلا يافتند . در سال 905 قواي نظامي شاه اسماعيل صفوي مازندران و بهشهر را تحت سلطه خود در آورد .

در سال 1054 روسها به حومه بهشهر و شهر بهشهر حمله بردند و چشمه عمارت و ساير تاسيسات صفويه را طعمه آتش ساختند و شاه عباس دوم آنها را از ايران خارج ساخت . در سال 1169 هـ محمد حسن خان قاجار بر استان کبود جامه استيلا يافت و پس از جنگهاي تن به تن منجر به شکست وي گرديد . در سال 1198 هـ بواسطه مرض طاعون مردم بهشهر و مازندران تلفات جاني سنگيني ديدند .

در سال 1223 هـ زلزله مهيبي در بهشهر روي داد که منجر به صدمات و خسارات مالي و جاني مردم گرديد . در سال 1269 بواسطه بروز مرض وبا مردم بهشهر اکثرا تلف شدند و بقيه به ساير نقاط مازندران کوچ کردند.

در سنوات 1308 و 1320 و 1335 و 1336 و در شهرستان بهشهر مرض وبا و مشمشه بروز نمود که منجر به تلفات عديده زيادي از مردم بهشهر گرديد .

شهرستان بهشهر پس از انقلاب مشروطه بعد از ناصرالدين شاه تا انقراض سلسله قاجار به ترتيب مظفرالدين شاه ( 1324-1313 قمري ) و محمد علي شاه  و احمد شاه به پادشاهي رسيد . در زمان سلطنت اين پادشاهان جز هرج و مرج و اختلاف محلي و ناامني و خرابي در همه جا از جمله شهرستان بهشهر چيز ديگري به چشم نمي خوردو کوچکترين اقدام عمراني صورت نگرفت بلکه طبق منابع موجود از آن زمان وضع روز به روز بدتر و وخيم تر مي شد. واقعه انقلاب مشروطه در اين نواحي چيزي جز ايجاد پادشاه مخلوع محمد علي شاه پس از خلع سلطنت شهري به بار نياورد و لطمات زيادي به مردم شهرستان بهشهر زد که قابل جبران نبود .

در سال 1314 خورشيدي زلزله در بهشهر و حومه خسارات زيادي وارد نمود . در سال 1316 خورشيدي رضاشاه دست به اصلاحات اساسي و عمليات عمراني و  شهرسازي در بهشهر زد .

در سال 1337 خورشيدي کاخ صفي آباد به دستگاه هواشناسي اختصاص داده شد .در زمان محمد رضا شاه شبيخون ارتش شوروي و انگليس در سوم شهريور 1320 به ايران از جمله ورود سپاهيان شوروي به شهرستان بهشهر کليه اصلاحات رضاشاه را متوقف ساخت و  حتي بعضي از آنها را از بين برد .

بعد از انقلاب اسلامي اين شهر به همت مردم و مسئولين به رونق هايي دست يافته که به اميد خدا و تلاش مسئولين و مردم به پيشرفتهاي بيشتري دست يابد .

قائمشهر

با 10 درصد جمعيت استان و عمدتاًُ شهرنشين ، احتمالاً محل زندگي اقوام تپوري بوده و در متون تاريخي به نام جمنو ، چمنو ، جمنان ، علي آباد ، شاهي و قائمشهر خوانده شده و مراكز ديدني آن عبارتند از : تپه باستاني طالقاني ، برج آرامگاهي سيد محمد زرين نوا و سه تپه باستاني گردكوه جمنان ... كارخانجات نساجي قائمشهر از ديرباز معروف بوده اند. قائمشهر به لحاظ عبور ارتباط ريلي و جاده فيروزكوه و نزديكي به شهرهاي بابل و ساري از موقعيت ممتازي در استان برخوردار است. محصولات غالب كشاورزي آن، برنج و مركبات مي باشد.
 

ساری

  حدود 7/16رصد جمعيت مازندران را دارد . شهرساري مركز استان و از جمله شهرهاي بزرگ طبرستان و مركز فرمانروايی اسپهبدان بوده است . در زمان سلوكيه به سيرنيكس ، در زمان ساساني به سارويه و در ادوار اسلامي به ساريه و ساري تغيير نام داد. مجموعه تاريخي فرح آباد ، خانه كلبادي ، برج رسكت ،‌ مسجد جامع ، برجهاي وجه متمايز ساري، امامزاده عباس ، امامزاده يحيي ، سلطان زين العابدين ، آب انبار ميرزا مهدي ، آب انبار نو ، خانه فاضلي ،‌ بقعه درويش فخرالدين گلما ،‌ بقعه امامزاده عيسي بن كاظم ، بقعه شاطر گنبد ، منطقه تفريحي سد شهيد رجائي ، پناهگاههاي حيات وحش دودانگه و چهاردانگه،‌ دشت ناز، سمسكنده را ميتوان نام برد. شهرستان ساري با برخورداري از چند هتل و مجموعه تفريحي – رفاهي جنگلي، و هم ساحلي در فرح آباد (ساري) ،‌ وجود كارخانه هاي بزرگ صنايع چوب و كاغذ (بويژه مازندران) ،  دارو سازي ، نساجي و فرآورده هاي غذايي ،‌ فرودگاه بين المللي ساري و امكان بهره برداري از ذخيره آب سد شهيد رجائي در  توليد محصولاتي نظير برنج ، مركبات ، پنبه و دانه هاي روغني همراه با شبكه هاي آبياري مدرن از توسعه نسبتاً مناسبي در استان برخوردار است.


-------------------------------------------------------------------------

منابع آب
 

استان مازندران به دليل مجاورت با درياي خزر و وجود رشته كوه طولاني البرز از عنصر حيات ( آب ) به حد كافي بهره مند است .

مجموع پتانسيل آب استان مازندران حدود 6850 ميليون متر مكعب (4900 ميليون متر مكعب آب‌هاي سطحي و 1950 ميليون متر مكعب آب‌هاي زيرزميني) مي‌باشد. در حال حاضر از حدود 42 درصد پتانسيل آب استان (34 درصد آب‌هاي سطحي و 66 درصد آب‌هاي زيرزميني) استفاده مي‌شود.

حمل و نقل
 

طول راههاي ارتباطي استان مازندران 2286 كيلومتر مي باشد

طول راههاي ارتباطي استان مازندران 2286 كيلومتر مي باشد از مجموع راههاي استان آزاد راه با سهمي معادل 7/0 درصد كمترين سهم را در تركيب راههاي استان به خود اختصاص داده است و سهم بزرگراه ، راه اصلي معمولی ، راه فرعي آسفالته و راه فرعی شنی  به ترتيب معادل ، 3/19 ، 22 ، 4/54 ، 37/3 محاسبه گرديده است . متوسط برخورداری از راهها در بین شهرستانهای استان 5/152 کیلومتر بوده است که 10 شهرستان پایین تر از میانگین قرار داشته اند .
در سال 1384 ، طول خطوط اصلي راه آهن واقع در حوزه مازندران 214 کیلومتر و طول خطوط فرعی صنعتي و تجاري 36/18 کیلومتر بوده است . در تمامی خطوط واقع در حوزه مازندران حدود 14 ایستگاه وجود داشته است . مقدار بار حمل شده به وسيله راه آهن در اين سال  569 هزار تن و تعداد مسافر جابجا  شده معادل 504238  نفر بوده است . استان مازندران داراي سه فرودگاه فعال شامل فرودگاه بين المللي ساري ، فرودگاه نوشهر و فرودگاه رامسر
مي باشد . حمل و نقل هوایی در مقایسه با حمل و نقل ریلی و جاده ای نقش و سهم کمی در جابجایی بار و مسافر دارد .
مازندران از 338 كيلومتر خط ساحلي و پنج بندر فعال و نیمه فعال نوشهر ، نكا ، امير آباد ، فریدونکنار و بابلسر 
بهره مند است . بنادر نوشهر و نکا دارای کاربرد تجاری _ مسافربری و بنادر فریدونکنار ، بابلسر و امیرآباد در زمره بنادر چند منظوره تلقی می شوند . بنادر نوشهر و فریدونکنار هر یک دارای 5 اسکله و بندر بابلسر فاقد اسکله بوده است . طول اسکله بنادر استان 2610 متر است . البته بندر تازه تاسيس اميرآباد ، بزرگترين بندر استان محسوب شده كه داراي 8 سكوي تخليه و بارگيري است و در حال حاضر از تعداد محدودي از آنها بهره برداري مي شود . ولي انتظار
مي رود با توجه به سرمايه گذاريهاي كه در سالهاي آتي انجام خواهد گرفت ، اين بندر به همراه بنادر دیگر نقش بسيار مهمي را در حمل و نقل دريايي كشور ايفا نمايند

ارتباطات
 

در سال 1384 تعداد 64 دفتر پستي در سطح استان (25 دفتر پست روستايي ، 39 دفتر پست شهري ) فعال بوده اند .

در سال 1384 تعداد 64 دفتر پستي در سطح استان (25 دفتر پست روستايي ، 39 دفتر پست شهري ) فعال بوده اند . همچنين در اين سال ، تعداد قابل توجهي از دفاتر پستي شهري و روستايي با هدف ارتقاي كيفيت خدمات رساني ، نوسازي و تجهيز شده اند . تعداد 26 آژانس پست شهري و 365 دفتر پست و مخابرات ادغامي در سال 1384 وجود داشته است . همچنین تعداد واحدهاي پستي ارائه دهنده خدمات جديد پستي در سال 1384 ، به ميزان 362 واحد بوده كه از اين تعداد ، خدمات پيشتاز ، خدمات خودرويي ، پست تصويري ، مقر فرستنده و پست خريد به ترتيب داراي 122 . 69 ، 102 ، 34 و 35 واحد بوده اند . تعداد تلفن هاي منصوبه استان ، 1370739 شماره بوده كه 1095525 شماره ( 9/79 درصد ) آن مشغول به کار بوده است . 94 مرکز تلفن شهری و 495 مرکز تلفن روستایی نیز در سال یاد شده در شهرها و روستاهای استان فعال بوده اند .

انرژی

برق مصرفی استان از طریق دو نیروگاه شهید سلیمی نکا و جنت رود بار رامسر تامین می شود و برق مازاد استان به شبکه سراسری انتقال می یابد .

در سال 1384 تولید خالص برق استان حدود 13010 میلیون کیلو وات ساعت بوده که نسبت به سال قبل 3/7 درصد رشد داشته است . ظرفیت های نصب شده اسمی نیروگاههای استان حدود 2036 مگا وات و ظرفیت قابل بهره برداری آن 05/1976 مگا وات بوده است .

کشاورزی

مازندران داراي اراضي حاصلخيزي بوده و حدود 537 هزار هكتار از مساحت استان زير كشت محصولات سالانه و دائمي مي باشد . اين استان حدود 6/3 درصد كل سطح زير كشت محصولات سالانه و دائمي كشور را به خود اختصاص داده است . ميزان توليدات زراعي و باغي استان در سال 1384 به ترتيب 3/2375 و  1922 هزار تن بوده كه رتبه دوم توليدات باغي كشور را دارا مي باشد . از مهمترين توليدات زراعي استان گندم ، جو ، برنج ، سبزيجات و از توليدات باغي مركبات و كيوي را مي توان نام برد .
آب و هواي مساعد جهت كشت علوفه ، دارا بودن توليدات جنبي متنوع جهت تغذيه دام ، وجود زمينه دامپروري در بين كشاورزان ، وجود شبكه هاي ارتباطي و نزديكي به مراكز جمعيتي ، توسعه و گسترش دامپروري را در استان فراهم ساخته است . آمارهاي موجود نشان مي دهد تعداد كل دامهاي استان 3646486 راس مي باشد . همچنين تعداد 1105 واحد مرغداري گوشتي با ظرفيت 15678 هزار قطعه در سال در بخش طيور استان فعال مي باشند . توليدات اصلي دامي استان در سال 1384 شامل گوشت قرمز 5/50547 تن ، گوشت مرغ 9/150135 تن ، تخم مرغ 3/15587 تن و شير 621200 تن بوده است .
فعاليت هاي صيد و صيادي درياي خزر در سه محور توليد ماهيان خاوياري ، استخواني و كيلكا صورت
مي گيرد كه در كنار آن پرورش ماهي در آبهاي داخلي استان نيز يك حركت قابل توجه اقتصادي
مي باشد . ميزان كل صيد انواع ماهي در سال ياد شده  22183 تن بوده ، همچنين ميزان صيد و توليد انواع ماهيان خاوياري و خاويار به مقدار 04/6 تن خاويار و 96/50 تن گوشت خاوياري بوده است .
جنگل هاي مازندران يكي از بي نظيرترين و ارزشمندترين جنگل هاي دنيا محسوب مي شود كه با خصوصيات ويژه زمين شناسي ، خاك شناسي و شرايط آب و هوايي ، داراي عناصر رويشي نادر و منحصر به فرد مي باشد . جنگل هاي مازندران با وسعتي حدود 929096 هكتار ، حدود 53 درصد جنگل هاي شمال كشور و حدود 5/12 درصد جنگل هاي كشور را تشكيل مي دهد .  از كل عرصه هاي جنگلي موجود ، حدود 56 درصد را جنگل هاي تجاری و توليدي ، 26 درصد را جنگل هاي احیایی و 18 درصد را جنگل هاي حفاظتي و حمايتي تشكيل مي دهد . سطح مراتع استان حدود 1049820 هكتار بوده كه شامل 21 درصد مراتع خوب ، 56 درصد مراتع متوسط و 23 درصد  مراتع فقير مي باشند .